UFOλογία & Σκεπτικισμός

Κατά την UFOλογία, οι θεάσεις Άγνωστης Ταυτότητας Ιπτάμενων Αντικειμένων – ΑΤΙΑ (UFO), αποτελούν φαινόμενα που εμπλέκουν ιπτάμενες μηχανές των οποίων η προέλευση πρέπει να αναζητηθεί εκτός του πλανήτη. Η πίστη αυτή είναι τόσο ισχυρή ώστε η οποιαδήποτε αμφισβήτηση της ακρίβειας και της αξιοπιστίας αυτών των θεάσεων να οδηγεί σε έντονη αντιπαράθεση. Ο όρος σκεπτικιστής (απόδοση του αγγλικού debunker ο οποίος περιέχει και μια αρνητική χροιά) χρησιμοποιείται με δόση ειρωνείας για όποιον προτείνει κάποια εξήγηση διαφορετική της εξωγήινης προέλευσης.

Παρότι ο όρος σκεπτικιστής δεν αποτελεί αρνητικό χαρακτηρισμό, συχνά υπονοείται πώς με ένα σκεπτικιστή δε μπορεί να γίνει πραγματική συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων. Αυτός ο αφορισμός προφανώς δεν αρμόζει σε άτομα τα οποία διατείνονται ότι επιδιώκουν τη σοβαρή, επιστημονική έρευνα. Αν θελήσει κανείς να αναζητήσει τις αιτίες αυτής της στάσης θα πρέπει να ανατρέξει στα πρώτα χρόνια της UFOλογίας. Άνθρωποι όπως ο αστρονόμος Donald Menzel, συχνά ερμήνευαν τις θεάσεις ΑΤΙΑ με εξηγήσεις που οι UFOλόγοι δε μπορούσαν να αποδεχτούν. Η άποψη ότι μια υπόθεση ΑΤΙΑ μπορούσε να ερμηνευθεί με ορθολογικό τρόπο, προκαλούσε έντονη κριτική από πολλούς UFOλόγους, ειδικά αν η υπόθεση είχε ασυνήθιστες πτυχές.

Βέβαια, σε αρκετές περιπτώσεις, οι σκεπτικιστές παρουσίαζαν θεωρίες αγνοώντας, ή χωρίς να λαμβάνουν υπ’ όψιν όλα τα δεδομένα της υπόθεσης. Με τον τρόπο αυτό αρκετοί σκεπτικιστές έκαναν ζημιά στη φήμη τους. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα επέτειναν το λάθος τους εμμένοντας στην άποψή τους ακόμα και όταν έρχονταν στο φώς νέα δεδομένα που εμφανώς κατέρριπταν την αρχική θεωρία τους.

Από την άλλη πλευρά οι UFOλόγοι είναι εκείνοι που σπεύδουν να ανακηρύξουν ένα φαινόμενο ΑΤΙΑ ώς ανεξήγητο, μόνο με επιφανειακή διερεύνηση. Κάθε καλός ερευνητής, ανεξάρτητα από την προσωπική του θέση και στάση, θα πρέπει να επανεξετάζει την άποψή του όταν προκύπτουν νέα, αξιόπιστα στοιχεία, που καταδεικνύουν ότι τα αρχικά συμπεράσματα του μπορεί να είναι λανθασμένα. Θα πρέπει επίσης να είναι έτοιμος να αποδεχθεί την εξήγηση μιας υπόθεσης εάν υπάρχουν επαρκείς πληροφορίες ότι η υπόθεση δεν αφορούσε στην πραγματικότητα κάποιο ΑΤΙΑ. Οι σκεπτικιστές αποδέχονται ότι θα υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις οι οποίες δε θα μπορέσουν ποτέ να εξηγηθούν με βεβαιότητα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πώς η εμπλοκή εξωγήινων διαστημοπλοίων είναι και η απάντηση. Όμως αυτοί που υποστηρίζουν τη θεωρία της εξωγήινης προέλευσης, δυσκολεύονται να αποδεχθούν τις εξηγήσεις για πολλές περιπτώσεις. Αυτό συμβαίνει διότι η θεωρία τους στηρίζεται στο μεγάλο αριθμό θεάσεων ΑΤΙΑ, καθώς πιστεύουν πώς όσο περισσότερες είναι οι ανεξήγητες περιπτώσεις, τόσο η πλάστιγγα κλίνει προς την άποψή τους. Αν ένας μεγάλος αριθμός από αυτές τις περιπτώσεις ερμηνευτεί με «συμβατικές» εξηγήσεις, η θεωρία της εξωγήινης προέλευσης αποδυναμώνεται.

Οι UFOλόγοι θα έπρεπε να είναι οι πρώτοι που θα προσπαθούν να ερμηνεύσουν μια υπόθεση ΑΤΙΑ, θα έπρεπε να είναι μέρος της ερευνητικής τους μεθοδολογίας. «Αν δε λύσεις εννέα στις δέκα υποθέσεις, κάτι κάνεις λάθος» σύμφωνα με την Jenny Randles stated (Evans and Stacy 248). Τί γίνεται εάν ο ερευνητής δε βρεί κάποια απάντηση; Αυτό δε σημαίνει ότι είναι ανεξήγητη και άρα μπορεί να «πιστωθεί» στη θεωρία της εξωγήινης προέλευσης. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες σημαντικά στοιχεία παραβλέπονται ή απλά η απαραίτητη πληροφόρηση δεν είναι άμεση διαθέσιμη. Για παράδειγμα στο περιστατικό του Phoenix στην Arizona (Phoenix Arizona 10PM sighting event), χρειάστηκαν περίπου 4 μήνες για να αναγνωριστεί η μονάδα της εθνοφρουράς στην οποία ανήκαν τα αεροσκάφη τα οποία ενεπλάκησαν στο περιστατικό. Ο Richard Motzer του MUFON (Mutual UFO Network) είχε στο μεταξύ καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα ανεξήγητα φώτα ήταν φωτοβολίδες και είχε γράψει την άποψή του στο περιοδικό του MUFON. Το συμπέρασμά του είχε γίνει αντικείμενο έντονης κριτικής, και είχε χαρακτηρισθεί κρυφοσκεπτικιστής. Οι επικρίσεις συνεχίστηκαν ακόμα και μετά την ταυτοποίηση των αεροσκαφών και πολλοί ερευνητές δυσφημούσαν τον Motzer, ενώ θα έπρεπε να τον επαινούν για την ακρίβεια των συμπερασμάτων του. Αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα. Σε αρκετές περιπτώσεις η αιτία της θέασης ενός ΑΤΙΑ παρέμεινε άγνωστη για χρόνια. Όταν οι εξηγήσεις προέκυψαν και τεκμηριώθηκαν αργότερα, οι UFOλόγοι δεν τις αποδέχθηκαν γιατί θα αφαιρούντο υλικά από το οικοδόμημα των πολυάριθμων ανεξήγητων υποθέσεων. Όσο περισσότερο παραμένει χωρίς εξήγηση ένα περιστατικό, τόσο μεγαλύτερη φήμη κερδίζει (κατατασσόμενο στις κλασικές υποθέσεις ΑΤΙΑ), και τόσο λιγότερο πιθανό γίνεται να αποδεχθούν οι UFOλόγοι οποιαδήποτε εξήγηση.

Η περίπτωση του Roswell είναι ένα καλό παράδειγμα κλασικής περίπτωσης ΑΤΙΑ. Οι περισσότεροι από τους μεγάλους οργανισμούς έρευνας των ΑΤΙΑ αποδέχθηκαν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τη διερεύνηση του περιστατικού. Βιβλία γράφτηκαν, ταινίες γυρίστηκαν και πολλά ντοκιμαντέρ με θέμα τα ΑΤΙΑ αφιέρωσαν σημαντικό χρόνο σε αυτό το περιστατικό. Δυστυχώς, πολλοί από τους ερευνητές αγνόησαν σημαντικές παραμέτρους και δεν αναγνώρισαν κάποια σημαντικά στοιχεία. Οι έρευνες των Karl Pflock και Robert Todd που ακολούθησαν, είχαν ώς αποτέλεσμα μια πολύ πιθανή, «συμβατική» εξήγηση. Την εποχή του συμβάντος βρισκόταν σε εξέλιξη ένα πρόγραμμα του πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, το οποίο συμπεριλάμβανε την απελευθέρωση μερικών ειδικών αεροστάτων για ένα άκρως απόρρητο πρόγραμμα. Τα συντρίμμια του Foster Ranch θα μπορούσαν να προέρχονται από ένα τέτοιο αερόστατο. Οι δημοσιεύσεις των Pflock/Todd (και στη συνέχεια της Αεροπορίας των ΗΠΑ) έδιναν μια εξήγηση στην υπόθεση του Roswell. Η άποψη αυτή προκάλεσε την οργή των «οπαδών» του Roswell οι οποίοι κατηγόρησαν τον Pflock ώς σκεπτικιστή, παρότι ο τελευταίος είχε ξεκινήσει την έρευνά του προσπαθώντας να ανακαλύψει αποδείξεις για τη συντριβή ενός ΑΤΙΑ. Το ίδιο συνέβη και στον Kent Jeffrey το 1997, ο οποίος μετά τη δική του έρευνα, συμφώνησε με την εξήγηση του ειδικού αεροστάτου. Επίσης βαφτίστηκε σκεπτικιστής και κατηγορήθηκε από πολλούς διακεκριμένους ερευνητές των ΑΤΙΑ οι οποίοι αρθρογράφησαν εναντίον του. Σε τέτοιες περιπτώσεις τις οποίες υιοθετούν και αναδεικνύουν διακεκριμένοι UFOλόγοι και μεγάλος αριθμός ομάδας έρευνας γύρω από τα ΑΤΙΑ, η οποιαδήποτε προσπάθεια «συμβατικής» εξήγησης είναι εκ των προτέρων σίγουρο ότι δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτή.

Πολύ συχνά φωτογραφίες παρουσιάζονται ώς σημαντικές αποδείξεις για την εξωγήινη προέλευση των ΑΤΙΑ και συχνά χρησιμοποιούνται για να αποδώσουν σε ένα περιστατικό το χαρακτήρα του κλασικού. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις του είδους αφορά τον Ed Walters ο οποίος τράβηξε πολλές φωτογραφίες ΑΤΙΑ στο Gulf Breeze της Florida. Το MUFON αποδέχθηκε εξ’ αρχής αυτές τις φωτογραφίες ώς γνήσιες και χρησιμοποίησε αρκετές ομάδες ερευνητών ώστε να αποδείξει αυτή τη θέση. Όταν μερικοί από αυτούς τους ερευνητές αποφάνθηκαν ότι οι φωτογραφίες ήταν πιθανότατα απάτη, οι διευθύνοντες του MUFON τους απέλυσαν. Αργότερα εμφανίστηκε κάποιος μάρτυρας ο οποίος δήλωσε ότι είχε βοηθήσει στο να κατασκευαστούν αυτές οι φωτογραφίες και το μοντέλο το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ανακαλύφθηκε στο σπίτι του Walters. Το MUFON έστειλε μια νέα ομάδα ερευνητών να εξετάσει το θέμα, όμως και αυτοί απεφάνθησαν ότι επρόκειτο για απάτη. Όμως ούτε το δικό τους συμπέρασμα έγινε αποδεκτό και το MUFON συνέχισε να θεωρεί τις φωτογραφίες γνήσιες. Τελικά χρησιμοποίησαν μία ακόμα ομάδα ερευνητών οι οποίοι επιτέλους συμφώνησαν με την αρχική θέση. Ο Δρ Bruce Maccabee, διακεκριμένος επιστήμονας, είχε εξ’ αρχής αποδεχθεί την αυθεντικότητα των φωτογραφιών και μάλιστα είχε γράψει ένα βιβλίο για το περιστατικό. Δε δέχθηκε τα συμπεράσματα των δύο πρώτων ομάδων ερευνητών οι οποίοι είχαν χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες ενός ειδικού στην ανάλυση φωτογραφιών (οι έλεγχοι που έκανε ο τελευταίος έδειχναν ότι οι φωτογραφίες ήταν κατασκευασμένες. Παρά το γεγονός ότι ο Δρ Maccabee επιχειρηματολόγησε με πάθος για το ότι μερικές από τις φωτογραφίες δεν ήταν δυνατόν να κατασκευαστούν, είναι αναμφισβήτητο πώς κάποιες από αυτές δεν είναι γνήσιες. Όμως αν έστω και μία δεν είναι γνήσια το ίδιο ισχύει και για όλες τις υπόλοιπες, καθώς δεν είναι λογικό, εάν κάποιος έχει τραβήξει μερικές αυθεντικές φωτογραφίες ενός ΑΤΙΑ να μπεί στον κόπο να κατασκευάσει μερικές άλλες. Ο Δρ Maccabee και άλλοι UFOλόγοι παραβλέπουν σημαντικά στοιχεία στην προσπάθειά τους να μην αποδεχθούν την απόλυτα λογική εξήγηση ενός κλασικού περιστατικού με φωτογραφίες.

Ακόμη και οι πιο διακεκριμένοι και σεβαστοί ερευνητές των ΑΤΙΑ έχουν δεί κάποιες από τις υποθέσεις τους να απομυθοποιούνται. Το περίφημο περιστατικό του 1956 στο Lakenheath της Αγγλίας ήταν μια από τις σημαντικότερες υποθέσεις του Δρ James McDonald, καθώς περιλάμβανε τόσο οπτική παρατήρηση όσο και καταγραφή από ραντάρ. Ο απροσδόκητος θάνατος του McDonald και η πίστη και αφοσίωσή τους στην υπόθεση της εξωγήινης προέλευσης των ΑΤΙΑ, τον κατέστησαν τον πιο γνωστό και διακεκριμένο ερευνητή των ΑΤΙΑ. Τα περισσότερα από τα κείμενά του για το περιστατικό του Lakenheath βασίζονται στις αναφορές και διηγήσεις των αξιωματικών της πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ, απουσιάζουν όμως οι αντίστοιχες των Βρετανών πιλότων που ενεπλάκησαν στο περιστατικό. Πρόσφατες έρευνες απεκάλυψαν ότι αυτό το, κλασικό πλέον, περιστατικό, δεν ήταν τόσο εντυπωσιακό όσο εμφανίστηκε στα γραπτά του McDonald, καθώς πιθανότατα δεν υπήρχε στην πραγματικότητα κανένα ΑΤΙΑ. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών έγιναν αντικείμενο κριτικής από πολλούς UFOλόγους οι οποίοι δε θα μπορούσαν ποτέ να αποδεχθούν ότι μια από τις πιο διάσημες υποθέσεις του McDonald θα μπορούσε να εξηγηθεί, επηρεάζοντας τη φήμη του.

Όμως δεν λίγες οι φορές που παλιές υποθέσεις που έχουν ερμηνευθεί επανέρχονται και αναφέρονται ώς ανεξήγητα περιστατικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η υπόθεση του Σμηναγού Mantell. Ο Σμηναγός έχασε τον έλεγχο του αεροσκάφους του, το οποίο και συνετρίβη, όταν ανέβηκε σε μεγάλο ύψος, χωρίς οξυγόνο, κυνηγώντας ένα αερόστατο Skyhook. Παρά το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εξήγηση έγινε αποδεκτή από πολλούς διακεκριμένους UFOλόγους, υπάρχουν ακόμα συγγραφείς και αρθρογράφοι που παρουσιάζουν το περιστατικό ώς μια περίπτωση κατά την οποία ένα ΑΤΙΑ επιτέθηκε σε ένα αεροσκάφος. Οι μύθοι της UFOλογίας, ακόμα και όταν αποδεικνύεται ότι πρόκειται για τέτοιους, δεν επιδέχονται καμία εξήγηση πέραν αυτής που σχετίζεται με εξωγήινους.

Κατά ένα περίεργο τρόπο πληροφορίες που έρχονται στη διάθεση των ερευνητών UFOλόγων και μπορούν να αποδώσουν μια απόλυτα λογική εξήγηση σε ένα περιστατικό, αρκετά συχνά δεν έρχονται στο φώς της δημοσιότητας. Αυτή συνέβη και με το περιστατικό του Rendlesham, το Δεκέμβριο του 1980. Όταν ο James Easton ξεκίνησε την πιο πρόσφατη προσπάθεια σκεπτικής διερεύνησης του περιστατικού, ζήτησε από το CAUS (Citizens Against UFO Secrecy), το σχετικό φάκελο. Εκεί ανακάλυψε έκπληκτος ότι το CAUS είχε στη διάθεσή του τις καταθέσεις των μαρτύρων που είχαν παρακολουθήσει τα συμβάντα της 1ης νύχτας και οι οποίες έριχναν νέο φώς στην υπόθεση, κυρίως σχετικά με τη θεωρία του φάρου που είχε προταθεί από τον Ian Ridpath. Γιατί άραγε το CAUS δεν έδωσε στη δημοσιότητα αυτά τα στοιχεία την εποχή της αρχικής διερεύνησης; Μήπως γιατί δεν ήθελαν να εξηγηθεί το περιστατικό (κάτι που δημιουργεί έντονα ερωτηματικά για το κατά πόσο το CAUS είναι πράγματι κατά της μυστικότητας γύρω από τα ΑΤΙΑ, όπως δηλώνει ο τίτλος του); Φυσικά σήμερα, καθώς το περιστατικό έχει λάβει το χαρακτήρα του κλασικού, δεν είναι πλέον δυνατόν να απομυθοποιηθεί, ακόμα και αν πολλοί UFOλόγοι πιστεύουν ότι μπορεί να εξηγηθεί. Συμπέρασμα: είναι θεμιτό οι UFOλόγοι να αποκρύβουν πληροφορίες ώστε ένα περιστατικό να αποκτήσει και να συντηρήσει το χαρακτήρα του κλασικού και του ανεξήγητου.
Άραγε θα αποδεχθεί ποτέ η UFOλογία την εξήγηση, την απομυθοποίηση ενός κλασικού περιστατικού, ασχέτως ποιός την προσφέρει; Σύμφωνα με τον εκδότη του IUR Jerome Clark, «Αυτός είναι, παρεπιπτόντως, ο λόγος για τον οποίο η καλύτερη απομυθοποίηση γινόταν πάντα από ufoλόγους. Όταν ένας ufoλόγος απομυθοποιήσει μια υπόθεση, αυτή θεωρείται πλέον ερμηνευμένη». Η άποψη ότι η καλύτερη απομυθοποίηση γίνεται από UFOλόγους μπορεί να είναι σωστή, δεν ισχύει όμως το ίδιο και για το ότι η εξήγηση αυτή μπορεί να γίνει πλήρως αποδεκτή. Ο εγωισμός, οι επενδύσεις σε χρόνο και χρήμα, αλλά και ο ίδιος «ο σκοπός» είναι σε κίνδυνο. Μπορεί κανείς να ανατρέξει στα λόγια του Peter Brookesmith σχετικά με το Roswell, τα οποία όμως αφορούν το σύνολο της UFOλογίας, «… όςο περισσότεροι UFOλόγοι περιχαρακώνονται πίσω από το οδόφραγμα του Roswell, τόσο λιγότερο πιστευτή θα είναι η θεωρία τους στο σύνολό της, όταν πέσει το ξύλινο οχυρό τους...». Το οχυρό της UFOλογίας είναι κτισμένα στα σαθρά θεμέλια του ότι οι κλασικές υποθέσεις δεν είναι δυνατό να εξηγηθούν και το συλλογικό βάρος της άποψης, δηλαδή οι πολυάριθμοι υποστηρικτές της εξωγήινης προέλευσης, είναι επαρκές υποκατάστατο για την απουσία ουσιαστικών αποδείξεων. Καθώς όλο και περισσότερες υποθέσεις, μεταξύ των οποίων και πολλές από τις κλασικές του χώρου, τίθενται ξανά υπό εξέταση και μερικές εξηγούνται, οι φωνές της λογικής και της επιστήμης τείνουν να επικρατήσουν.